Konrad I Piast (urodzony między 1187 i 1188 roku, zmarł 31 sierpnia 1247 roku) herb
Syn Kazimierza II "Sprawiedliwego" Piasta, wielkiego księcia krakowskiego, księcia mazowieckiego i Heleny? Rurykowiczówny, córki Rościsława I Michała Rurykowicza, wielkiego księcia kijowskiego.
Książę mazowiecki i książę kujawski od 5 maja 1194 roku do 31 sierpnia 1247 roku, wielki książe krakowski i zwierzchni książe Polski w 1229 roku, w 1231 roku i w 1233 roku i od 10 lipca 1241 roku do maja 1243 roku, książe sandomierski od 1229 roku do 1232 roku, książę łęczycko-sieradzki od 13 marca 1202 roku do 1229 roku, od 1229 roku do 1233 roku, od 1234 roku do 1247 roku.
W 1207 lub w 1208 roku zawarł małżeństwo z Agafią Światosławównę Rurykowiczównę (urodzona między 1290 a 1295 roku, zmarła 2 listopada około 1252 roku), córką Światosława Igorewica Rurykowicza, księcia noworodzko-siewierskiego i przemyskiego.
Był młodszym synem Kazimierza "Sprawiedliwego", księcia krakowskiego, i Heleny, zapewne córki Rościsława Michała, księcia smoleńskiego i wielkiego księcia kijowskiego.
Leszek "Biały" i Konrad, byli małoletni w chwili śmierci ojca, który zmarł 5 maja 1194 roku, pozostawali czas dłuższy pod opieką matki w Krakowie i Sandomierzu. Po śmierci Mieszka "Starego" w 1202 roku bracia usamodzielnili się i podzielili się "monarchią" ojca, przy czym Konradowi przypadło Mazowsze i Kujawy. Konrad współdziałał z Leszkiem w odparciu najazdu Romana, księcia halickiego biorąc udział w bitwie pod Zawichostem w 1205 roku oraz w wyprawie na Ruś zakończonej osadzeniem we Włodzimierzu Ingwara, księcia łuckiego, którego córkę Grzymisławę poślubił Leszek.
Konrad ożenił się z Agafią, córką Światosława, księcia włodzimiersko-wołyńskiego i przemyskiego w 1207 roku i później wraz z Leszkiem. Daniela, popierał syna Romana, sięgającego po Halicz w 1214 roku, następnie zwalczał Daniela w 1216 roku, czym spowodował najazd ruski na swą dzielnicę. Na ogól starał się zachować dobre stosunki z książętami ruskimi.
Konrad poparł Henryka Kietlicza, arcybiskupa gnieźnieńskiego, w jego dziele reformy Kościoła polskiego, a zarazem w akcji politycznej przeciw księciu Władysławowi "Laskonogiemu", rywalizującemu z Leszkiem o tron krakowski. Przyłączył się do nadania wielkich przywilejów immunitetowych Kościołowi polskiemu w 1210 i w 1215 roku. Kiedy kierownictwo akcją misyjną w Prusach, powierzone przez papiestwo arcybiskupowi gnieźnieńskiemu w 1210 roku, przeszło w ręce nowo wyświęconego biskupa pruskiego Chrystiana w lutym 1216 roku, Konrad hojnie go wyposażył (wraz z Odonicem i Mszczujem gdańskim). Nie potrafił jednak zapobiec całkowitemu uniezależnieniu się Chrystiana od Polski. Sam bowiem przeżywał trudności, zagrożony buntem możnowładztwa (stracenie wojewody Krystyna w 1217 roku) oraz najazdami Prusów, którzy orężnie odpierali wzmożoną akcję chrystianizacyjną. W 1217 roku nastąpiły nieobojętne dla Konrada układy wśród książąt: pokojowy między Laskonogim a Henrykiem "Brodatym" śląskim i "na przeżycie" między Laskonogim a bratem Konrada Leszkiem, zapewniający Laskonogiemu i Leszkowi wzajemne następstwo w Krakowie i Wielkopolsce, gdyby nie zostawili potomstwa.
Konrad brał udział w krucjacie przeciw Prusom, prowadzonej z udziałem książąt polskich i obcych krzyżowców w 1222 i w 1223 roku. Brał w niej udział i Henryk "Brodaty", który na zjazdach w Łowiczu próbował porozumienia z Konradem i Leszkiem. W latach około 1225-1226 zwrócił się Konrad do Zakonu braci Szpitala Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie, którzy m. in. byli osiedleni i bogato uposażeni na Węgrzech, z zaproszeniem do Polski na pogranicze pruskie, celem jego obrony w zamian za nadanie ziemi chełmińskiej. Krzyżacy, wypędzeni z Węgier w 1224 roku przez króla Andrzeja II, ponieważ usiłowali swe zdobycze w Siedmiogrodzie ustalić jako lenno papieskie, zaproszenie przyjęli. Zanim jednak osiedlili się w Polsce, postarali się w 1226 roku o potwierdzenie nadań Konrada przez cesarza Fryderyka II, który ponadto nadał im "złotą bullą" całe Prusy oraz prawa książąt Rzeszy.
W lutym 1226 roku Konrad zawarł układ z Krzyżakami, a w 1228 roku oddał im w użytkowanie potem ziemię chełmińską, z obowiązkiem walki przeciw pogańskim Prusom. Osadził też w Dobrzyniu i wyposażył bogato, podległy biskupowi, a nowo utworzony zakon Rycerzy Chrystusowych, pospolicie zwanych Braćmi Dobrzyńskimi w latach 1227-1228.
Po śmierci Leszka "Białego" w 1227 roku Konrad sięgnął po tron krakowski, starając się u księżnej wdowy Grzymisławy (zjazdy w marcu i kwietniu 1228 roku) o oddanie mu opieki nad osieroconym, niespełna dwuletnim Bolesławem (zwanym później Wstydliwym). Krakowscy możni wprowadzili jednak na Wawel jako opiekuna sieroty Laskonogiego, który adoptował go i zapisał mu swą wielkopolską dzielnicę. Po bezskutecznych próbach perswazji za pośrednictwem Daniela i Wasilka, synów Romana halickiego, Konrad zaatakował zbrojnie Laskonogiego w ziemi krakowskiej, sandomierskiej, w Wielkopolsce, wkroczył na Śląsk. Mimo posiłków ruskich Kalisza nie zajął (czerwiec-lipiec 1228 roku), ale zachwiał posadami panowania Laskonogiego w Krakowie i w Wielkopolsce. Zagrożeni możni małopolscy wezwali z kolei na opiekuna Bolesława Henryka "Brodatego", księcia śląskiego w 1228 roku, który w ramach swych planów politycznych użył sporadycznie w 1217 i w 1222 roku tytułu książęcia krakowskiego, a na którego niebawem testamentem przelał też swe prawa do Wielkopolski "Laskonogi", który zmarł w 1231 roku.
Brodaty pobił Konrada pod Skałą i pod Międzyborzem na jesień 1228 roku, wyparł go z Sandomierszczyzny, gdzie osadził Bolesława z matką, dał się jednak zaskoczyć i porwać podczas wiecu w Spytkowicach opodal Zatora. Konrad uwięził go w zamku płockim, opanował Kraków w 1229 roku i ustanowił władcą Sandomierszczyzny syna swego Bolesława. Niebawem uwolnił Konrad Henryka (z 1230 roku do 14 września - mamy dokumenty Brodatego) na interwencję osobistą jego żony Jadwigi i po zrzeczeniu się przezeń praw do Krakowa. Ale wkrótce (może w listopadzie 1231 roku) Konrad utracił Kraków na rzecz Henryka, który postarał się o papieskie zwolnienie od wymuszonej przysięgi.
Na zjeździe z Henrykiem w Skaryszewie w listopadzie 1332 roku. Konrad zawarł z nim pokój, zrezygnował z tytułu księcia krakowskiego. Pokój zatwierdził papież w 1235 roku. Dłużej usiłował Konrad zatrzymać zwierzchność nad Sandomierszczyzną, nękając Grzymisławę, a nawet więżąc ją wraz z synem w Sieciechowie w 1232/1223 roku. Szukał zbliżenia z Odonicem (zjazd w Zgierzu 7 kwietnia 1230 roku), równie zagrożonym przez Brodatego.
Krzyżakom nadał Konard jeszcze Nieszawę. Z czasu gdy landmistrz Herman von Balke przybył z większą liczbą rycerzy-zakonników nad dolną Wisłę, przejmując większość uprawnień biskupa Chrystiana w 1230 roku i rozpoczynając odbieranie Prusom ziemi chełmińskiej, istnieje podrobiony przez Krzyżaków w 1234 roku dokument, datowany rzekomo w Kruszwicy (stąd zwany kruszwickim), na rok 1230, którym Konard jakoby nadał na własność Krzyżakom ziemie, jakie zdobędą na Prusach. Równocześnie uzyskali oni nadanie Prus od papieża. Ziemia chełmińska pozostała pod bezpośrednią zwierzchnością polską. Krzyżacy wzmocnili się wchłonięciem Braci Dobrzyńskich i ich majętności w 1235 roku. Część Braci Dobrzyńskich osadził Konard na pograniczu jaćwińskim, gdzie organizował wojskową osłonę granicy w 1237 roku i gdzie zdaje się planowano nawet osadzenie templariuszy w 1239 roku.
Po śmierci Brodatego, który zmarł 19 marca 1238 roku Konrad wznowił swe pretensje do Krakowa (tytulatura) i rozciągnął swe wpływy na Sandomierskie. Małżeństwo córek Henryka "Pobożnego" z synami Konrada, Gertrudy z Bolesławem i Konstancji z Kazimierzem w 1239 roku, świadczy, że przystąpiono do załagodzenia sporów. Po napadzie Tatarów, który zdruzgotał państwo Henryka "Pobożnego", Konrad zajął Kraków w 1241 roku. Ale uwikłał się właśnie w proces z Krzyżakami o ziemię lubawską, następnie zaś w walkę z Świętopełkiem gdańskim w 1242 roku, to zaś ułatwiło sytuację jego przeciwnikom w Krakowie, którzy podnieśli bunt pod wodzą Klemensa z Ruszczy, Gryfity. Konrad został pobity pod Suchodolem 25 maja 1243 roku, Kraków objął Bolesław "Wstydliwy". W tym samym roku papież ogłosił Prusy lennem papieskim. Konrad nie dał za wygraną - najechał ziemię krakowską, zdobył Kielce w 1244 roku, ściągał najazdy Daniela na Lubelszczyznę, a nawet pobił Wstydliwego w starciu pod Zaryszowem w 1246 roku, gdzie towarzyszyli mu syn Kazimierz i zięć Mieszko, książę opolski. Zaraz potem zbudował i obsadził w okolicy Krakowa kilka grodów (Piekary koło Tyńca, ujście Rudawy, Lelów), nie zdołał jednak zająć samego Krakowa. Wstydliwy rychło zdobył gródki Konrada, nadzieja na panowanie Konrada w Krakowie rozwiała się.
Konrad popierał osadnictwo, szczególnie na jaćwieńskim pograniczu, lokował wsi i miasta (lokacja Płocka, w 1237 roku), dbał o rozwój handlu (traktaty handlowe z Krzyżakami). Umiał utworzyć i utrzymać wcale rozległe państwo, a wyznaczając dorosłym synom dzielnice (Bolesławowi - sandomierską, sieradzką, mazowiecką; Kazimierzowi - kujawską), zatrzymywał nad nimi swą zwierzchność. Zatarg, zapewne na tle majątkowym, ze scholastykiem płockim Janem Czaplą, zakończył Konrad powieszeniem prałata, za co musiał poddać się kościelnej pokucie, a co więcej, przyznać szerokie przywileje arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, biskupom: płockiemu i włocławskiemu. Konrad dążył do wzmocnienia swojej pozycji politycznej przez szukanie sprzymierzeńców w Rusi i Litwie i zostawił swoim następcom ideę upartej walki o tron krakowski. Obciąża go jednak niefortunna decyzja sprowadzenia Krzyżaków.
Zmarł Konrad 31 sierpnia 1247 roku. Pozostawił po sobie dzieci urodzone z jego z jedynej żony Agafii: pięciu synów i cztery córki.
Żródła:
KONRAD (MAZOWIECKI) "INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY - iPSB"
10-03-2024